le Seonaid Mhurchaidh, banntrach Ruairidh Mhochain

An Teaghlach

’S ann à Tolstadh a bha an dùin’ agam. Bha e seòladh aig a New Zealand Shipping Company. Bha e air falbh fada. Rugadh a nighean againn anns a’ Mhàrt agus chan fhaca a h-athair a-rithist i gun an t-Samhain. Bha e duilich agus goirid as dèidh sin dh’fhalbh e agus chaidh a ghoirteachadh – thuit e dhan toll. Cha do rinn e an còir obair.

Bha m’ ogha ag ràth rium as dèidh dhith dhol dhan a sgoil, “ Bheil cuimhn’ agaibh air a bha iad a’ toirt an ceann fo na daoine?” “Chan eil buileach!” thuirt mi rithe. Bha sinn fhìn an aon rud ach bha aodach dubh air a h-uile seann duine anns an latha againne. A chiad uair a chaidh mise gu cruinneachadh na seann daoine thuirt mo bhràthair, “’S cinnteach nach eil thu dol ann a sin?” “Nam bithinn sa ann ri linn mo sheanmhair bhithinn ann a sèithear bascaid le plaide mu m’ uachdar!” Ach bha iad sgìth, le ’n cuirp air am briseadh le obair.

Chaidh feadhainn às a seo a’ Chanada air a’ Mhetagama agus air a’ Chanada. Chaidh m’ athair a’ Chanada. Bha e ’g iasgach air na Lakes airson ceithir bliadhna agus thàinig e dhachaigh an uair sin. Rinn e math ann an Canada. Bha e pòsta ’air a chaidh e ann le teaghlach òg. Cheannaich e ’n Dove – fhuair e sin às. Thog e taigh geal. ’S e taighean dubh a bha anns a chuid mhòr dhan a’ bhaile - feadhainn aca air an robh gèibheal. Bha taighean ann le teine a meadhan a làir. Anns an fheadhainn sin bhiodh a cheò na do shùilean! Ach bha iad dòigheil annta. Bha ochdnar anns an teaghlach agamsa ach bha an tè bu shine air bàsachadh mas do rugadh mise. Bhàsaich i air a bha i ochd bliadhna. Bha triùir bhalach ann agus ceathrar nighean. Tha triùir againn beò, piuthar ann an Inbhir Nis agus tha bràthair anns an taigh againn fhìn.

Bha mo sheanair a-muigh anns a Loch a Tuath agus chaidh an t-eathar a bha seo bhon a’ Bhac seachad oirre agus bha iad ag obair air mo sheanair airson gun deach i seachad air. Goirid as dèidh sin chaidh i fodha. Chan eil fhios agam co mheud a chaidh a chall ach chaidh a fear leis an robh i a shàbhaladh agus duine na dhithis eile. Chaidh mo sheanair a ghoirteachadh a’ togail fear às an fhairge. Bha an t-eathar cho mòr agus fhuair e an stiùir man a bhroilleach.

Chaidh dithis de chàirdean mo mhàthair a chall air an Iolaire, dà bhràthair, agus bha fear an ath dhoras, chan eil fhios agam an ni sia seachdainean a bha iad pòsta, chaidh a chall. Bha an teaghlach a bha seo, ’s ann air a’ Ghleann a bha iad a fuireach, chaidh an duine a bhàthadh, ’s chaidh athair a bhean a bhàthadh, chaidh a bhràthair a bhàthadh, ’ s chaidh a’ cliamhainn a bhàthadh. Cha robh iad pòst’ ach na sia seachdainean. Chaidh mac Red a chall. Bha a’ phiuthar thall na choinneamh. Bha gig acasan. Bha balach eile shuas an rathad. Cha robh taigh ann a seo bho muigh a sin anns a’ Chàrnan nach deach cuideigin a chall ann aig àm a’ chogaidh. Chaidh bràthair dha m’ athar a chall aig an Somme. Chaidh an aon bhràthair a bh’ aig mo mhàthair a mharbhadh anns na Camshronaich. Cha robh e ach bliadhna thar fhichead – anns an Fhraing. Bha da bhràthair agam a bhiodh a’ creagachd còmhla ri bodach a bha ’n ath dhoras. Bhiodh m’ athair ann a Yarmouth na ann a Steòrnabhagh. Thigeadh iad dhachaigh agus e dubh dorch le na bha sin a chudaigean agus bhiodh sinn a sìamachadh airson a sgadan, càil ach sgadan! Bhiodh mo sheanmhair ag ràth, “Tha latha tighinn agus bi airgead gu leòr agaibh ach chan fhaigh sibh sgadan a cheannaicheas sibh leis!” Tha e ann an diugh. An tuirt an ceàrd, “Nach b’ e latha air Tolstadh e, air a bhiodh iad ag èigheachd as mo dhèidh, ‘A, Dhòmhnaill, a Dhòmhnaill, a bheil bobhla agad a cheannaicheas mi?’” Chaidh mi steach a dh’fhaighinn pìos iasg agus bha e còig notaichean. Thuirt mi ris, “Cha robh m’ athair a’ faighinn sin air crann sgadan.”